DIGITAL TRANSFORMATION AND ARTIFICIAL INTELLIGENCE

РАЗРАБОТКА АЛГОРИТМА ДЕЙСТВИЙ ОПЕРАТОРОВ ПРИ МОНИТОРИНГЕ ПЕРЕДАЧИ АЭРОНАВИГАЦИОННОЙ ИНФОРМАЦИИ В ТЕЛЕКОММУНИКАЦИОННОЙ СЕТИ

2025-01-26T14:38:44+00:00

В авиационной сфере самое важное – это безопасность. Для его обеспечение авиационные компании выделают много ресурсов для поддержания надежной и стабильной работы объектов системы аэропорта, в том числе и системы мониторинга аэронавигационной информации. Подход к внедрению мониторинга необходимо осуществлять постепенными изменениями в старой структуре управления с плавной динамикой к достигаемой цели изменений. В таком случае эффективность системы мониторинга будет способствовать полноценному грамотному управлению предприятием, принятию правильных решений, а также усовершенствованию и развитию результатов деятельности предприятия. Для надежного и безопасного мониторинга, необходимо создать алгоритм для решения задач в сети передачи данных, где проходит аэронавигационая информация. Обладание полной, актуальной и достоверной информацией о наблюдаемом объекте позволяет принять решение о каких-либо оперативных действиях в случае, если его состояние стремится перейти из нормального в аварийное. Также наличие истории измерений параметров и статистических данных об объекте мониторинга позволяет скорректировать алгоритм его работы для более эффективного и надежного функционирования. Поэтому, в настоящее время, существует актуальная научно-техническая задача разработки алгоритма действий операторов сети передачи телекоммуникации, где проходит объёмная аэронавигационная информация. Исследования структур систем мониторинга, повышающих надежность их функционирования, алгоритмов прогнозирования аварий, работающих в реальном времени, протоколов передачи данных, обеспечивающих эффективную передачу данных через низкоскоростные и ненадежные каналы связи считается актуальной.

MA’LUMOTLARNI SHIFRLASH ALGORITMI AKSLANTIRISHLARINING ALGEBRAIK XUSUSIYATLARI TAHLILI

2025-01-26T15:19:09+00:00

Mazkur maqolada O‘zDSt 1105:2009 algoritmida ishlatilgan akslantirishlarning algebraik xususiyatlari tahlil qilinadi. Tadqiqotda algebraik kriptotahlil usuli asosida O‘zDSt 1105:2009 algoritmi komponentlarining algebraik tenglamalar orqali ifodalanishi, ularning xususiyatlari va samaradorlik tahlili amalga oshirilgan. Shuningdek, algoritm komponentlari uchun ishlab chiqilgan tenglamalar sistemalari va ularni tahlil qilish usullari ko'rib chiqilgan. Bu usullar orqali algoritmning maxfiy kalitiga oid ma'lumotlarni aniqlash imkoniyati tahlil qilingan. Tadqiqot natijalari algebraik kriptotahlilning samaradorligini oshirishga qaratilgan tavsiyalarni o‘z ichiga oladi.

BIR TOMONLAMA FUNKSIYALAR VA ULARNING KRIPTOGRAFIYADA QO‘LLANILISHI

2025-01-26T15:41:44+00:00

Mazkur maqola bir tomonlama funksiyalar va ularning zamonaviy kriptografiyada qo‘llanilishiga bag‘ishlangan. Unda bir tomonlama funksiyalarning matematik asoslari, xususiyatlari, turlari va ularning axborot xavfsizligini ta’minlashdagi roli yoritilgan. Ayniqsa, shifrlash algoritmlari, xesh funksiyalari, raqamli imzo, parollarni himoyalash kabi sohalarda ushbu funksiyalarning qo‘llanilishi batafsil tahlil qilingan. Maqolada bir tomonlama funksiyalarni amaliyotda qo‘llashning afzalliklari va cheklovlari, shuningdek, ular bilan bog‘liq xavflar ham ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot natijalari bir tomonlama funksiyalarning zamonaviy axborot xavfsizligi tizimlarida ahamiyatini tushunishga yordam beradi.

VEKTOR FAZO MODELI HAMDA JUMLALAR O‘XSHASHLIGI O‘LCHOVLARIGA ASOSLANGAN SAVOL - JAVOB TIZIMI ISHLAB CHIQISH

2025-01-26T16:52:16+00:00

Ushbu tadqiqot TF-IDF vektor fazo modeli va jumlalar o‘xshashligiga asoslangan yopiq domenli savol-javob (SJ) tizimini ishlab chiqishga bag‘ishlangan. Tizim Samarqand davlat xizmatlari markazi uchun foydalanuvchilarning savollariga avtomatik javob berish imkoniyatini taqdim etadi. 2000 ta savol-javob juftligidan iborat korpus yig‘ilib, ishlov berilgan va modelni o‘qitishda qo‘llanilgan. Metodologiya matnlarni TF-IDF yordamida vektorlashtirish va kosinus o‘xshashligi orqali semantik solishtirishni o‘z ichiga oladi. BLEU, ROUGE va METEOR kabi baholash metrikalari natijasida aniqlik TF-IDF modeli yordamida 95.2%, jumlalar o‘xshashligi ko‘rsatkichlari yordamida esa eng yaxshi natija 94.8% ga yetgani aniqlandi. Ushbu yondashuv o‘zbek tili kabi kam manbali tillar uchun yopiq domenli avtomatlashtirilgan SJ tizimlarini yaratishda samarali ekanligini ko‘rsatadi.

GUI MUHITIDA MULOQOT OYNALARI VA ULARNI SOZLASH, BOSHQARISH ELEMENTLARI

2025-01-30T06:01:50+00:00

Ushbu maqolada GUI muhitida muloqot oynalarni boshqarish va sozlash bo‘yicha ko‘rsatmalar berib o‘tilgan . GUI muhitida muloqot oynalarning komponentalari va ulardan foydalanish uchun ma’lumotlar keltirilib o‘tilgan. Muloqot oynalardan foydalanagan xolda C++ Builder 6 muxitida bir oynadan boshqa oynaga o‘tguncha ruxsat beriluvchi login va parol muloqot oynasi ishlab chiqilgan.

РАСЧЕТ ГЕОМЕТРИЧЕСКИ НЕЛИНЕЙНЫХ ГИБКИХ АНИЗОТРОПНЫХ ПЛАСТИН СО СЛОЖНОЙ ФОРМОЙ

2025-01-31T16:22:06+00:00

В данной работе рассматривается расчет геометрически нелинейных гибких анизотропных пластин со сложной формой. Основное внимание уделяется формулировке уравнений равновесия на основе вариационного принципа Лагранжа, использованию гипотезы Кирхгофа-Лява, а также применению физических соотношений, основанных на обратной форме закона Гука. Для численного анализа предложен вычислительный алгоритм, основанный на сочетании вариационного метода Бубнова-Галеркина и структурного метода R-функции. Представлены результаты моделирования, демонстрирующие влияние различных параметров (степени базисного полинома, числа узлов и весов Гаусса) на деформации пластин. Данный подход позволяет эффективно исследовать механическое поведение сложных анизотропных структур, что подтверждается численными экспериментами и графическим анализом.

MICROSOFT WORD UCHUN O‘ZBEK TILI SO‘ZLARNI IMLOVIY TAHRIRLASH PLAGININI YARATISH ALGORITMLARI VA DASTURI

2025-01-31T16:42:32+00:00

Globalizatsiya va raqamli axborotlashtirish jarayonida o‘zbek tilining rivojida axborot texnologiyalari muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kompyuter lingvistikasining tabiiy tilni qayta ishlash NLP (Natural Language Processing) yo‘nalishi til bilan bog‘liq masalalarni, jumladan, tahrir, tahlil, tarjima, elektron matnni ovozlashtirish, og‘zaki nutqni elektron matnga aylantirish, va boshqa ko‘plab jarayonlarni avtomatlashtirish uchun dasturlar yaratishga xizmat qilmoqda. Ushbu maqolada Microsoft Word muhiti uchun o‘zbek tili so‘zlarini imloviy tahrirlashga mo‘ljallangan plagin yaratish va uni amalga oshirish jarayoni ko‘rib chiqiladi. Plaginning asosiy vazifasi – o‘zbek tilidagi matnlarni avtomatik tahrirlash va xatolarni aniqlash orqali foydalanuvchilarga qulaylik yaratish. Ushbu tizim o‘zbek tilidagi matnlarni morfologik va grammatik jihatdan tahlil qilib, xatolarni aniqlaydi va ularni tuzatish imkonini beradi. Maqolada plaginni yaratish jarayoni, uning algoritmlari va Microsoft Word muhiti bilan integratsiyasi batafsil yoritiladi.

BUXORO MEHMONXONALARIDA XIZMAT KO'RSATISH DARAJASINI OSHIRISH BO'YICHA TAKLIFLAR

2024-06-24T06:01:32+00:00

Mehmondo'stlik sanoatida xizmat ko'rsatish sifati yuqori raqobatbardosh bozorda barqaror raqobat ustunligi va mijozlarning sodiqligini qo'lga kiritishning eng muhim omillaridan biriga aylanadi. Shunday qilib, u mehmondo'stlik sanoatida muhim asosiy tushuncha va tanqidiy omil sifatida qaraladi. Mehmonxona sanoatida xizmat ko'rsatish sifati mijozlarni saqlab qolish uchun asosiy omildir. Obro’si to’g’risida qayg’ mehmonxona mijozlarga yuqori sifatli xizmat ko'rsatadi. Ko'pgina mijozlar mehmonxonani xizmat ko'rsatish sifatiga qarab tanlaydilar. Shunday qilib, mehmonxona egalari mehmonlarga sifatli xizmat ko'rsatishga harakat qilishlari kerak. Ushbu maqola Buxoro shahrida joylashgan mehmonxonalarda xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish yo‘llariga bag‘ishlangan bo‘lib, unda ushbu masala bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar natijalari to‘liq bayon etilgan va mehmonxonalarda xizmat ko‘rsatish sifatini xalqaro standartlarga moslashtirish chora-tadbirlari to‘liq bayon etilgan.

РОЛЬ ЦИФРОВОГО МАРКЕТИНГА В ПРОДВИЖЕНИИ БИЗНЕС-ТУРИЗМА

2025-02-12T10:02:02+00:00

В данной статье рассматривается роль цифрового маркетинга в индустрии делового туризма. Анализируются основные цифровые инструменты и стратегии, используемые для привлечения и удержания деловых путешественников, такие как социальные сети, SEO, контент-маркетинг, e-mail кампании и аналитика. Обсуждается важность персонализации и автоматизации маркетингового процесса для повышения эффективности диалога с целевой аудиторией. В исследовании подчеркивается важность цифровых технологий для повышения конкурентоспособности туристического сектора и расширения возможностей для бизнеса.

TURIZMDA TRANSPORT XIZMATLARI SIFATINI BAHOLASH KO‘RSATKICHLARINING AHAMIYATI

2025-02-13T05:21:27+00:00

Chekka hududlarning rivojlanish imkoniyatlariga, xususan, turizmni rivojlantirishga ta’sir qiluvchi asosiy muammolardan biri mobillik va transportning qulayligi uchun qoniqarli darajada tashkil etilmaganligidir. Shu sababli, ushbu hududlarning raqobatbardoshligini oshiradigan, shuningdek, transportning atrof-muhitga salbiy ta’sirini kamaytiradigan innovatsion va barqaror transport yechimlariga talab oshib bormoqda. Ushbu maqola turizm sohasida kutilayotgan transport xizmatlarining sifati, transport xizmatlari sifatini baholash ko‘rsatkichlari tizimi, turizmda transport xizmatining tasniflanishi kabilar yoritib berilgan.

XOLESTEATOMA KASALLIGINING TASHXISLASH JARAYONIDA SUN’IY INTELLKT ELEMENTLARINI VA TEXNOLOGIYALARINING ROLI, YONDASHUVLARI VA USULLARI

2025-01-27T06:10:11+00:00

Ushbu maqolada sun’iy intellekt elementlaridan foydalangan holda xolesteatoma kasalligini tashxislash jarayonini takomillashtirish hamda tibbiyot va axborot texnologiyalarining integratsiyasiga xususan tibbiyotda qo‘llanilayotgan tasvirlardan foydalanish texnologiyalari, sun’iy intellekt yordamida quloq kasalliklarini aniqroq va samaraliroq aniqlash usullarini o‘rganishga qaratilgan. Xolesteatoma kasalligini diagnostika qilishda tasvir kuchaytirish texnologiyalaridan foydalanish tajribalarini tahlil qilish,sun’iy intellektning multimodal tahlil qilish qobiliyati orqali diagnostik jarayonni avtomatlashtirishning afzalliklari va ma’lumotlarni qayta ishlashda aniqlikni oshirish imkoniyatlari yoritilgan. Xolesteatoma kasalligini post-operatsion kuzatishda tibbiy texnologiyalarning roli va samaradorligini oshirish, diagnostika jarayonlarida qo‘llanilayotgan zamonaviy tibbiy va axborot texnologiyalari, usullar va algoritmlar yordamida kasallikni samarali aniqlashga qaratilgan muhim ilmiy ishlanmalarning tahlil qilingan.

THE ROLE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN ENHANCING QUALITY MANAGEMENT AND COMPETITIVENESS IN DYNAMIC MARKETS

2025-02-14T12:17:55+00:00

This article investigates the impact of artificial intelligence (AI) on quality management in the context of rapid market development and increased competition. It explores the organisational and economic implications of incorporating quality management systems into business strategies, with a focus on adherence to standards like ISO 9001. The impact of AI on product quality, competitiveness, and decision-making is examined. Key contributions include adjusting organisational models to meet quality requirements and analysing economic indicators in management.

BULUTLI YECHIMLAR VA XIZMATLARGA YO'NALTIRILGAN ARXITEKTURA ASOSIDA MULTI-AGENT TEXNOLOGIYALARI ORQALI BUSINESS INTELLIGENCE TIZIMLARINING INTEGRATSIYASI

2025-02-13T06:07:45+00:00

Bugungi kunda axborot texnologiyalarining rivojlanishi oliy taʼlim muassasalarida boshqaruv va o‘quv jarayonlarini optimallashtirishga qaratilgan yangi imkoniyatlarni yaratmoqda. Raqamli transformatsiya nafaqat o‘quv jarayonining mazmunini o‘zgartiribgina qolmay, balki taʼlim muassasalarining samaradorligini oshirish uchun zamonaviy texnologiyalardan foydalanishni talab qilmoqda. Shu bilan birga, business intelligence tizimlarining taʼlim boshqaruviga integratsiyasi dolzarb masala sifatida ajralib turmoqda. Oliy taʼlim muassasalari yirik axborot bazalariga ega bo‘lib, ularda talabalarning reytinglari, o‘quv natijalari, moliyaviy hisob-kitoblar, xodimlarning mehnat faoliyati kabi turli ko‘rinishdagi maʼlumotlar saqlanadi. Biroq, ushbu maʼlumotlarning miqdori va murakkabligi ulardan to‘liq foydalanishni cheklaydi. Business intelligence tizimlari bu masalada muhim vosita bo‘lib, oliy taʼlim muassasalariga qaror qabul qilish jarayonlarini yaxshilash, maʼlumotlarni avtomatik tahlil qilish va boshqaruv jarayonlarini samarali tashkil etish imkoniyatini beradi.

TOVUSH VA TASVIRLARNI BIRLASHTIRIB SUPER-RESOLUTION UCHUN YANGI GENERATIV MODEL YARATISH

2025-02-18T07:04:03+00:00

Ushbu maqolada tovush (audio) va tasvir (image) ma'lumotlarini birlashtirish orqali super-resolution (SR) uchun yangi generativ modelni yaratish taklif qilinadi. Mazkur yondashuv multimodal ma’lumotlardan foydalanib, past aniqlikdagi tasvir va tovushlardan yuqori sifatli natijalar olish imkonini beradi. Ushbu model tovush va tasvir xususiyatlarini chuqur neyron tarmoqlar orqali ajratib, birlashtiruvchi modul yordamida yuqori aniqlikdagi tasvirni qayta tiklash imkoniyatini beradi. Yondashuvning nazariy asosi, texnik tafsilotlari va eksperimental natijalari muhokama qilinadi.

TIBBIYOTDA ENDOKRIN KASALLIKLARI PROFILAKTIKASINI AMALGA OSHIRISHDA MASHINALI O‘QITISHGA ASOSLANGAN YONDASHUV

2025-02-18T13:39:45+00:00

Maqolada tibbiyotda endokrin kasalliklari profilaktikasini amalga oshirishda mashinali o‘qitishga asoslangan yondashuvlar to‘liq ochib berilgan. Ma’lumotlarni yig’ish, maqsadni aniqlab olish, dastlab endokrin kasalliklarini profilaktika bosqichlarini mashinali o‘qishga moslashtirish yondashuvi ishlab chiqildi. Ma’lumotlarga ishlov berishning ananaviy va mashinali o‘qitish usul va algoritmlariga dastlabki ishlov berish, ma’loumotlarga ishlov berishning ananaviy va mashinali o‘qitish usul va algoritmlari tahlil qilindi. Mashinali o‘qitish algoritmlari orqali katta hajmdagi tibbiy ma’lumotlar tahlil qilinib, xavf omillari aniqlanadi va kasalliklarning erta bosqichlarini bashorat qilish imkoniyati yaratiladi. Ushbu texnologiyalar tibbiy diagnostika jarayonini optimallashtirish, bemorlar uchun individual profilaktik tavsiyalar ishlab chiqish hamda sog‘liqni saqlash tizimida resurslardan samarali foydalanishga yordam beradi. Shuningdek, maqolada sun’iy intellekt va mashinali o‘qitish usullari asosida ishlab chiqilgan innovatsion profilaktika dasturlarining afzalliklari va qo‘llanilish istiqbollari ko‘rib chiqiladi. Shu bilan birga, bunday tizimlarni amaliyotga joriy etishning muammolari va cheklovlari ham tahlil qilinadi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, mashinali o‘qitish tibbiyotda, xususan, endokrin kasalliklar profilaktikasida samarali vosita sifatida xizmat qilishi mumkin.

SARATON KASALLIKLARINI ERTA ANIQLASHNING MUHIMLIGI VA ZAMONAVAIY TEXNOLOGIYALARGA ASOSLANGAN USUL VA ALGORITMLARI

2025-02-18T14:00:08+00:00

Saraton kasalliklari jahon bo‘ylab millionlab insonlarning hayotiga tahdid soluvchi eng jiddiy muammolardan biridir. Ularni erta bosqichda aniqlash hayotiy muhim bo‘lib, davolash natijalarini sezilarli darajada yaxshilaydi. Zamonaviy texnologiyalar va sun’iy intellekt asosidagi algoritmlar tibbiyotda yangi imkoniyatlar yaratib, kasallikni erta bosqichda aniqlashda muhim rol o‘ynamoqda. Tadqiqotda saraton kasalliklarini erta aniqlashning ahamiyati, zamonaviy texnologiyalarning bu boradagi o‘rni va algoritmlar yordamida diagnostika samaradorligini oshirish masalalari tahlil qilingan. Saraton kasalliklarini erta aniqlashning muhimligi jahonda ushbu kasallikka chalingan insonlarning kundan kunga oshib borish tendensiyalari, kasallik turlarini keskin ko‘payishi, kasallikni aniqlash protseduralarining qiyinlashib borishi va hokazo sabablar kesimida nazariy va amaliy chuqur o‘rganilayotganligi bilan asoslanadi. Shuningdek, tadqiqot natijalari tahlili shuni ko‘rsatadiki, insonning kasallik belgilari, yaʼni genetik, ekologik, turmush tarzi, biologik, ijtimoiy-iqtisodiy, xavfli odat va sharoit kabi omillariga bog‘likligi bilan asoslangan. Yurtimizga zamonaviy texnologiyalarning kirib kelishi ushbu kasallikni texnik jihozlar va aloqa vositalari yordamida tez va aniq tashhislash imkonini berganligi asoslandi. Saraton kasalliklarining zamonaviy texnologiyalariga asoslangan erta aniqlashda tasviriy diagnostika, biomarkerlar yordamida tahlil va genetik tahlil usullari ishlab chiqildi. Har bir usullar kesimida sun‘iy intellekt va chuqur o‘qitish, prediktiv modellar, tasvirni segmentatsiyalash kabi algoritmlar taklif etildi.

MODELS AND ALGORITHMS OF DECISION SUPPORT SYSTEMS IN CORPORATE INFORMATION LIBRARY SYSTEMS

2025-02-20T13:25:33+00:00

Decision Support Systems (DSS) are critical tools that assist decision-makers in handling complex tasks by providing relevant data, analysis, and forecasting models. In corporate information and library systems, DSS play a pivotal role in streamlining processes such as resource allocation, customer relationship management, inventory control, and literature retrieval. This article explores the theoretical foundations, models, and algorithms of DSS in these domains, offering insights into the methods used for decision-making in dynamic business environments and academic libraries. Furthermore, it highlights the integration of these systems with modern technologies such as artificial intelligence, machine learning, and big data analytics. The research was carried out within the framework of the practical project
No. ALM-202310132635 "Smart Academy - creation of an integrated information-educational platform" supported by the Innovative Development Agency under the Ministry of Higher Education, Science and Innovation.

BLOKCHEYN: XXII ASRGA KO‘PRIK

2025-02-21T11:58:47+00:00

Oxirgi yillarda Blokcheyn texnologiyasi bizning axborot xavfsizligi, iqtisodiyotda shaffoflik va markazlashmagan tizimlar tog‘risidagi tasavvurlarimizni o‘zgartitib yubordi. Mazkur maqolada Blokcheyn texnologiyasining paydo bo‘lishi, rivojlanish bosqichlari hamda hozirgi kundagi holati tahlil qilinib, uni qo‘llash jarayonida vujudga keladigan muammolar yoritilgan va yechimlar taklif etilgan.