DIGITAL TRANSFORMATION AND ARTIFICIAL INTELLIGENCE

PAXTA G‘ARAMLARI HARORAT VA NAMLIGINI O‘LCHASH QURILMASI VA MASOFADAN MONITORING QILISHNING PROTEUS DASTURIDA MODELLASHTIRISH, FIZIK MODELINI ISHLAB CHIQISH

2024-12-20T17:22:53+00:00

Maqolada paxta gʻaramlarining yong‘inga xavfli ko‘rsatkichlarini nazorat qiluvchi qurilma Proteus dasturida modellashtirildi. Ushbu qurilma dasturiy muhitda simulyatsiya qilinib, olingan natijalari tahlil etilgan. Proteus dasturiy muhitdagi modellashtirish asosida qurilmaning fizik model ishlab chiqilgan. Ishlab chiqilgan paxta gʻaramlarining yong‘inga xavfli ko‘rsatkichlarini nazorat qiluvchi qurilma tavsiflari keltirilgan. Qurilma paxtani uzoq muddat yaxshi va sifatli saqlashni to‘g‘ri tashkil etish uchun yong‘inga xavfli ko‘rsatkichlarini (harorat va namligini) doimiy o‘lchash hamda nazorat qilib borishda foydalaniladi. Qurilma paxta xomashyosi sifatiga salbiy ta’sirlarni kamaytirish hamda yong‘in xavfining oldini olish imkоnini beradi.

МОДЕЛИ ОБСЛУЖИВАНИЯ ОЧЕРЕДЕЙ НА УЗЛАХ СЕТИ ТЕЛЕКОММУНИКАЦИИ

2024-09-29T04:53:05+00:00

Рассмотрены существующие статистические алгоритмы и потоковые модели обслуживания очередей на узлах сети телекоммуникации, приведены основные требования к методам обслуживания очередей, предложена модель динамического гарантированного обслуживания очередей, проведен сравнительный анализ вероятностно-временных характеристик предложенной и известной (приоритетной) модели обслуживания очередей.

DIAGNOSTICS BASED ON BLOOD ANALYSIS INDICATORS USING THE ADABOOST ALGORITHM

2024-11-19T11:29:19+00:00

This article discusses the use of the AdaBoost algorithm for disease diagnosis based on blood parameters. The study analyzes how the algorithm adapts to various datasets consisting of blood parameters and identifies key biomarkers that affect the accuracy of diagnosis. It is shown that the use of this algorithm allows for increased pathology recognition efficiency compared to traditional methods, providing higher sensitivity and specificity. The abstract also includes a comparative analysis of AdaBoost performance with other machine learning models, highlighting its advantages in the field of diagnostics based on medical data. A systematic approach to the medical diagnosis process, methods, models and algorithms for making diagnostic solutions have been developed. The developed model and algorithms make it possible to create a system that uses the adoption of a hybrid intelligent diagnostic solution. A multivariate probabilistic model was created taking into account the weighting coefficient of experts and the mutual compatibility of experts' assessments. This allows to make a collegial diagnostic solution with a certain probability that the patient has the suspected disease. A generalized logical model of the multi-stage reasoning process of experts on diagnosis was created.

TO‘LQIN TARQALISH JARAYONINI SIGNAL PROTSESSORLARI ASOSIDA RAQAMLI ISHLOV BERISHNING IMKONIYATLARI

2024-12-20T17:34:50+00:00

Raqamli signal protsessorlari yordamida to‘lqin tarqalish jarayonlarini tahlil qilish va ularga ishlov berishning nazariy va amaliy jihatlari ko‘rib chiqiladi. Ushbu yondashuv zamonaviy texnologiyalarda signallarni aniqlash, filtrlash va optimallashtirish uchun muhim vosita hisoblanadi. Maqolada raqamli signal protsessorlari (DSP) vositalarining tuzilishi, ularning samaradorligi va real vaqt tizimlaridagi o‘rni batafsil yoritiladi. DSP yordamida amalga oshiriladigan asosiy texnikalar, jumladan Fourier transformatsiyasi, spektral tahlil, konvolyutsiya va filtrlarni sozlash usullari keng muhokama qilinadi. Mazkur maqolada raqamli signal protsessorlari yordamida to‘lqin tarqalish jarayonlarini tahlil qilish va ularga ishlov berishning nazariy va amaliy jihatlari ko‘rib chiqiladi. Ushbu yondashuv zamonaviy texnologiyalarda signallarni aniqlash, filtrlash va optimallashtirish uchun muhim vosita hisoblanadi. Maqolada raqamli signal protsessorlari (DSP) vositalarining tuzilishi, ularning samaradorligi va real vaqt tizimlaridagi o‘rni batafsil yoritiladi. DSP yordamida amalga oshiriladigan asosiy texnikalar, jumladan Fourier transformatsiyasi, spektral tahlil, konvolyutsiya va filtrlarni sozlash usullari keng muhokama qilinadi. Tadqiqotning muhim qismi telekommunikatsiya, radiolokatsiya va tibbiyot kabi sohalarda raqamli signallarni qayta ishlash texnologiyalarini o‘rganishga bag‘ishlangan. Bu sohalarda DSP texnologiyalari ma’lumotni shovqinlardan tozalash, chastota spektrini samarali tahlil qilish va yuqori aniqlikdagi signallarni uzatishda muhim rol o‘ynaydi. Maqolada, shuningdek, DSP asosida ishlov berish tizimlarining cheklovlari va yechimlari, jumladan energiya samaradorligi va real vaqt ishlashni optimallashtirish muammolari tahlil qilingan.

BUXORO VILOYATIDA INKLYUZIV TURIZMNI RIVOJLANTIRISH VA SOHADA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISH ISTIQBOLLARI

2024-12-20T17:49:36+00:00

Mazkur ilmiy maqolada Buxoro viloyatining eski shahar hududida hozirgi kunda tobora murakkablashib borayotgan tig‘izlik muammolarini bartaraf etishda innovatsion yechimlar, xususan inklyuziv turizmni rivojlantirish jarayonlarida raqamli texnologiyalarni qo‘llash samaradorligi xususida so‘z yurtilgan. Ko‘plab zamonaviy mobil ilovalalar hamda onlayn servislar onlayn xaridlarga qo‘shimcha impuls berishga yo‘naltirilgan bo‘lib, turizmga ixtisoslashgan ilovalarning turizm bozoriga, sohaning yondosh tarmoqlariga ta’sir imkoniyatlari yetarli darajada chuqur o‘rganilgan emas va bu yo‘nalishda hali ko‘plab ilmiy izlanishlar amalga oshirilishi lozim. Tadqiqotda mazkur masalalar atroflicha o‘rganilib, mualliflar tomonidan InclUZ mobil ilovasini ishlab chiqish bo‘yicha aniq takliflar berilgan, mavzu doirasida xulosalar chiqarilgan.

OPENCV АЛГОРИТМЛАРИ ЁРДАМИДА МАСОФАДАН ЗОНДЛАШ ОРҚАЛИ ОЛИНГАН ТАСВИРЛАРНИ СЕГМЕНТАЦИЯ ҚИЛИШ

2024-11-30T13:13:27+00:00

Ушбу мақолада масофадан зондлаш орқали олинган тасвирлардаги объектларни таниб олиш алгоритмларини ишлаб чиқишнинг асосий тамойиллари ва усуллари, шу жумладан, маълумотларни дастлабки ишлаш, нейрон тармоқлар архитектурасини танлаш ва таниб олиш аниқлигини ошириш усуллари муҳокама қилинган. Компьютер кўриш масалаларини ҳал қилишда самарадорлигини исботлаган конволюцион нейрон тармоқлардан фойдаланишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Шунингдек, ишлаб чиқилган алгоритмларни реал иловаларга татбиқ этишнинг амалий жиҳатлари ва ушбу усулларни янада ривожлантириш ва такомиллаштириш имкониятлари кўриб чиқилган. Ушбу ишнинг мақсади OpenCV алгоритмлари ёрдамида масофадан зондлаш орқали олинган тасвирларни сегментация қилиш ҳамда объектларни таниб олиш алгоритмини ишлаб чиқиш ва ўрганишдан иборат бўлиб, бу замонавий масофадан зондлаш воситаларидан фойдаланган ҳолда олинган маълумотларни рақамли таҳлил қилишнинг аниқлиги ва самарадорлигини оширишдан иборат.

THREAT ANALYSIS AND PROTECTIVE MEASURES FOR VOICE-BASED IDENTIFICATION

2025-01-07T15:16:55+00:00

This article presents an analysis of the threats and risks that may arise in the implementation of voice-based applications. In particular, the issues of classifying threats according to the STRIDE (Spoofing, Tampering, Repudiation, Information disclosure, Denial of Service, Elevation of privileges) methodology, assessing threat risks according to the DREAD (Damage Potential, Reproducibility, Exploitability, Aﬀected Users, Discoverability) model, and taking protective measures against them are considered [1,2].

TEXT MINING AND SENTIMENT ANALYSIS FOR UZBEK: EVALUATING SVM AND NAIVE BAYES FOR UNDER-RESOURCED LANGUAGE PROCESSING

2024-12-23T08:59:26+00:00

This study explores the application of text mining techniques to classify and analyze Uzbek text, focusing on the performance of Support Vector Machine (SVM) and Naive Bayes algorithms. Due to the unique linguistic structure of Uzbek, an under-resourced language with an agglutinative morphology and dual-script usage (Cyrillic and Latin), text mining presents several challenges. We collected a dataset from various Uzbek text sources, including news articles and social media posts, and applied customized preprocessing steps such as script normalization, tokenization, and stop word removal.
The processed text was represented using Term Frequency-Inverse Document Frequency (TF-IDF) features with n-grams to capture contextual nuances. Both SVM and Naive Bayes classifiers were trained on the dataset and evaluated using accuracy, precision, recall, and F1-score metrics. SVM demonstrated higher accuracy and precision, making it well-suited for tasks requiring specificity, while Naive Bayes showed robustness in recall, effectively capturing diverse linguistic patterns.
Our findings indicate that both models, with tailored preprocessing, can effectively handle Uzbek’s morphological and syntactic features. However, each model has distinct strengths: SVM excels in handling high-dimensional, well-preprocessed data, while Naive Bayes is more resilient to informal and morphologically diverse language contexts. Future research directions include integrating ensemble models, exploring deep learning approaches, and expanding resources for Uzbek NLP to improve model accuracy and adaptability further. This work contributes to advancing natural language processing for under-resourced languages, providing insights into efficient text mining techniques for Uzbek.

ANN AND VOTING BASED NOVEL APPROACH FOR BUILDING BALANCED IDS

2024-11-19T05:45:28+00:00

Today, the increasing number of network attacks requires the development of high-precision attack detection mechanisms in the field of cyber security. Many organizations have intrusion detection systems (IDS) that play an important role in detecting and preventing attacks on their networks, whether they are signature, anomaly detection, or hybrid. This research proposes a new way to improve the performance of IDS by solving the main problems such as false alarms, feature selection and imbalance of neural network architecture. The proposed method uses a majority function-based and improved voting mechanism to select the optimal features among several algorithms such as Anova FTest, Recursive Feature Elimination, and Cross Validation Recursive Feature Elimination. At the same time, it is suggested to use the entropy-based feature selection method combined with the information gain ratio method to improve the feature selection process. The proposed method includes a real-time artificial neural network topology balancing algorithm, as well as an optimization algorithm for the number of hidden layers and hidden neurons.

SHAHAR INFRATUZILMASIDA TIRBANDLIK MUAMMOSINI MA’LUMOTLAR BAZASI ASOSIDA FRAKTAL MODELLASHTIRISH

2024-12-23T09:15:43+00:00

Ushbu maqolada shahar infratuzilmasida tirbandlik muammolarini hal qilish uchun fraktal modellashtirishning katta ma’lumotlar va ma’lumotlar bazasi texnologiyalari bilan integratsiyasi yoritiladi. Tirbandlik transport tizimlarining murakkabligi va shahar infratuzilmasining noaniq dinamikasi tufayli global muammoga aylangan. Fraktal modellar shahar transport tarmoqlarining murakkab tuzilmalari va ulardagi o‘z-o‘zini takrorlash xususiyatlarini aniqlash imkonini beradi. Maqolada katta ma’lumotlar texnologiyalari yordamida transport oqimlari va yo‘l harakati haqidagi real vaqtli ma’lumotlarni yig‘ish, tahlil qilish va bashorat qilish usullari ko‘rib chiqiladi. Ma’lumotlar bazalari, xususan, NoSQL va SQL tizimlari, fraktal modellarni qo‘llash uchun zarur bo‘lgan katta hajmdagi ma’lumotlarni boshqarish vositasi sifatida tavsiya etiladi. Shuningdek, ma’lumotlarni saqlash, qayta ishlash va transport tizimlarini avtomatlashtirishda ushbu texnologiyalarning ahamiyati yoritilgan. Natijada maqolada shahar transport tizimini optimallashtirish, tirbandlikni kamaytirish va resurslardan samarali foydalanish bo‘yicha innovatsion yechimlar taklif etiladi. Ushbu yondashuv shaharsozlik sohasidagi muammolarni texnologik va ilmiy nuqtai nazardan hal qilish uchun katta salohiyatga ega.

KO‘PRIK KONSTRUKSIYALARIDA DEFORMATSIYALANISH JARAYONLARINI TAHLIL QILISH UCHUN FRAKTAL ALGORITMLAR

2024-12-24T07:38:58+00:00

Ushbu maqolada ko‘prik tuzilmalaridagi deformatsiyalanish jarayonlarini tahlil qilish uchun fraktal algoritmlarni qo‘llash imkoniyatlari o‘rganilgan. Ko‘prik konstruktsiyalari tabiatan murakkab bo‘lib, ularning deformatsion jarayonlari ko‘p o‘lchovli va noaniq xususiyatlarga ega. Fraktal geometriya va unga asoslangan algoritmlar bu jarayonlarni aniqlash, modellashtirish va baholashda samarali vosita sifatida qaraladi. Maqolada fraktal algoritmlarning asoslari, ular yordamida deformatsion jarayonlarni tahlil qilish usullari va adabiyotlarda olingan natijalar tahlil qilinadi. Dinamik vaqtni moslashtirish (DTW), fraktal spektral tahlil va multi-shkala fraktal modellashtirish kabi zamonaviy yondashuvlar deformatsiyalarni aniqlashda yuqori aniqlikni ta’minlashi qayd etilgan. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, fraktal algoritmlar yordamida ko‘priklar monitoringini takomillashtirish va ular xavfsizligini oshirish imkoniyatlari mavjud. Ushbu maqola fraktal algoritmlar asosida ko‘priklar deformatsiyalarini chuqurroq tahlil qilish va kelgusida yanada samarali algoritmlarni ishlab chiqishga zamin yaratadi.

DIGITAL TECHNOLOGIES - THE BASIS OF THE DEVELOPMENT OF THE INNOVATIVE ECONOMY

2024-11-26T11:40:31+00:00

In this article, the role and importance of digital technologies in the formation of innovative economy is widely explained. Also, opinions and comments on the development of innovative economy using digital technologies were expressed. The trends in the introduction of digital technologies for the development of the innovative economy were reviewed and suggestions and recommendations were developed. The development trends of the innovative economy in the current society, the demand for digital technologies in the formation of the innovative economy are analyzed. The development of digital technologies in the Economy and social life of our country, and their advantages and disadvantages are analyzed. Based on the analysis, solutions to existing problems are given.

SAYYOHLAR TAJRIBASINI OSHIRISHDA INNOVATSION TEXNOLOGIYANING ROLI

2024-11-27T16:13:49+00:00

Sanoat va jamiyatni raqamlashtirish va ekologik transformatsiya qilish sharoitida texnologik innovatsiyalarni qo‘llash imkoniyatlari va ularning turizm sohasiga ta’sirini o‘rganish tadqiqot mavzusiga aylanib bormoqda. Turizmni rivojlantrishda innovatsion texnologiylar ta’siri, turizm sohasida innovatsion texnologiyalarning ahamiyati, ulardan samarali foydalanish yo‘llari va o‘zgarish dinamikasi ko‘rib chiqilgan. Xalqaro reytinglardan foydalangan holda, sohani rivojlantirish uchun mobil texnologiyalarni qo‘llash imkoniyatlari haqida fikrlar aytib o‘tilgan.

BULUTLI TIZIMLARDA ELEKTRON HUJJATLARNI HIMOYA QILISH USULLARI

2024-12-26T09:30:29+00:00

Mazkur maqolada bulutli tizimlarda elektron hujjatlarni himoya qilish usullari batafsil yoritilgan bo‘lib, bulutli xizmatlarga tahdidlarning beshta asosiy turi keltirilib, ularni bartaraf etish uchun himoya choralari ham belgilab berilgan.

СИНТЕЗ УЗБЕКСКОЙ РЕЧИ НА БАЗЕ ГИБРИДНОЙ НЕЙРОСЕТЕВОЙ АРХИТЕКТУРЫ

2024-10-16T09:50:51+00:00

В данной статье рассматриваются особенности разработки систем преобразования текста в речь, а также описываются ключевые этапы реализации TTS-системы. Основной целью работы является описание и определение составных модулей, на основе которых была реализована TTS-система узбекского языка, использующая гибридную нейросетевую модель Tacotron2+ParallelWaveGAN. В рамках исследования проведены эксперименты и осуществлена оценка модели синтеза речи, которая составила 4,3 балла из 5, тогда как естественная речь была оценена на 4,7 балла по системе оценивания MOS. Основные результаты показывают, что сочетание моделей Tacotron2+ParallelWaveGAN генерирует более естественные звуковые аудио, в отличие от классической модели Tacotron2+WaveNet. Данные выводы и разработанная TTS-система могут быть использованы в ассистивных системах для людей с ограниченными возможностями. В завершении статьи обсуждаются решения, которые могут положительно повлиять на разработанную систему с точки зрения улучшения естественности и просодики генерируемых аудиофайлов.

ANALYSIS OF METHODS FOR SOLVING DATA STRUCTURE PROBLEMS IN THE TRANSITION FROM MONOLITH ARCHITECTURE TO MICROSERVICE ARCHITECTURE

2024-12-23T12:14:16+00:00

The transition from monolith architecture to microservice architecture presents a significant challenge for organizations seeking to modernize their software systems. As monolithic structures often contain tightly coupled components, breaking them down into independent microservices requires careful planning, especially regarding data management. This fundamental shift not only involves a re-evaluation of how data is stored and accessed but also compels teams to adopt new methods for solving data structure problems that arise during the transition. By integrating appropriate strategies for data extraction, transformation, and loading (ETL), and leveraging techniques such as data partitioning and replication, organizations can effectively manage the complexities of distributed systems. These methods do not merely facilitate migration; they also empower teams to harness the full potential of microservices, ensuring scalability, resilience, and improved performance in today’s fast-paced digital landscape. Thus, understanding and implementing these techniques is crucial for a successful transition.

ҲОМИЛАНИНГ ПРЕНАТАЛ РИВОЖЛАНИШ ДАВРИДА ОЗИҚЛАНИШ ЖАРАЁНИ ТАҲЛИЛИ

2024-12-26T12:05:17+00:00

Ушбу маколади кўп босқичли ҳомиланинг пренатал ривожланиш даврида ҳар бир триместрга оид мавсумий диетологик озиқланиш жараёнлари таҳлил қилинди. Ҳомиладорлик даврида аёл истеъмол қилаётган оқсил, ёғ, углевод, витамин ва минераллар миқдорлари ҳисоблаб чиқилди. Статистик маълумотларга таянган ҳолда математик моделлари шакллантирилди. Дифференциаллашган-диетологик озиқланиш жараёнини оптималлаштиришга асосланган қарорлар дарахти алгоритми ишлаб чиқилди.

MAʼLUMOTLAR TOʻPLAMINI OʻQITISH, BAHOLASH VA TEST TOʻPLAMLARIGA AJRATISH USULLARI

2024-12-26T08:06:59+00:00

Mashinali oʻqitish algoritmlari maʼlumotlardagi shablon(qolip)larni oʻrganadi va ulardan yangi maʼlumotlar boʻyicha bashorat qilish uchun foydalanadi. Ishlab chiqilgan sun`iy intellekt modellari ish faoliyatini ularning oʻqitish jarayonida koʻrmagan maʼlumotlarga qarab baholash muhim. Bu ishni maʼlumotlarni taqsimlash yoki ajratish usuli orqali hal qilish mumkin. Ushbu maqolada mashinali oʻqitishda maʼlumotlar toʻplamini oʻqitish, baholash va test toʻplamlariga ajratish hamda modelni samaradorlik (accuracy), aniqlik (precision), eslab qolish(recall) va F1-ball (F1 score) orqali baholash usullari keltiriladi.

MATNLARNI SEMANTIK TAHLIL ASOSIDA ANOTATSIYALASH

2024-12-27T04:37:13+00:00

Sun’iy intellekt rivojlangan davrda shunisi e'tiborga loyiqki, matnni ma’no va mazmun jihatdan umumlashtirishdan foydalangan holda juda ko'p yutuqlar mavjud, 36,8 million aholiga ega O‘zbekistonda va butun dunyoda haligacha o‘zbek tili va uning shevalarini tushunadigan, avtomatik tarzda semantik-morfologik tahlil qiladigan, matn mazmunidan kelib chiqib umumiy xulosa va annotasiya beradigan dasturiy ta'minot yaratilmagan. Shu bois o‘zbek tilidagi elektron matnni avtomatik tarzda semantik-morfologik tahlil qiladigan, matndagi kalit so‘zlarni aniqlaydigan, matn mazmunidan kelib chiqib annotasiya va xulosa yozib beradigan dasturiy ta'minot ishlab chiqish bosiqchlari ko‘rib chiqilgan.

YUQUMLI KASALLIKLARNI INDIVIDLARARO TARQALISHI VA JARAYONLARINING MATEMATIK MODELLARI TAHLILI

2024-12-27T04:49:37+00:00

Mazkur maqolada yuqumli kasalliklarni individlarga o‘zaro va kasallik tashuvchilardan tarqalish omillari, tezligi, mexanizmlari uchun ishlab chiqilgan matematik modellar tahlil qilinadi. Tanlab olingan tahliliy modellarga COVID-19 epidemiyasi, tuyoqli hayvonlar uchun yuqumli bo‘lgan oyoq-og‘iz va mastit kasalliklarining tarqalishi uchun ishlab chiqilgan matematik modellar kiritilgan. Tahlillar natijada infeksiyani tarqalishi uchun umumlashtirilgan model sxemasi taklif etiladi.

TA’LIM TIZIMIDA DASTURLASH ASOSLARINI O‘QITISHNING RIVOJLANISH TARIXI

2024-12-28T11:25:13+00:00

Maqola maktablarda dasturlashni o‘qitishning rivojlanish tarixi va bu jarayonning hozirgi zamon ta'lim tizimlaridagi ahamiyatini o‘rganadi. Dasturlashni maktablarda o‘rgatishning dastlabki bosqichlari, rivojlanish tendensiyalari, yangi pedagogik yondashuvlar va texnologiyalarni joriy etish haqida batafsil ma'lumot beriladi. Maktab ta'limi tizimida dasturlashni o‘rgatish nafaqat kompyuter texnologiyalari bilan bog‘liq, balki yoshlarning analitik fikrlash, kreativlik va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Ushbu maqolada dasturlashni o‘rgatishda qo‘llaniladigan metodikalar, pedagogik yondashuvlar va ulardan olinadigan natijalar muhokama qilinadi.

QASHQADARYO VILOYATIDA SAFARI TURIZMNI RIVOJLANTIRISH MASALALARI

2024-12-28T14:13:54+00:00

Ushbu maqola Qashqadaryo viloyatida safari turizmini rivojlantirishning tashkiliy iqtisodiy mexanizimlarini tashkil etish maqsadida, yuqori iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik naflilik berish imkoniyatini yarata oladigan Safari turizmini shakillantirish modelini ishlab chiqishga qaratilgan.

OʻZBEKISTON SANOAT KORXONALARIDA TEXNOLOGIYALARNING INOVASION FAOLIYATNI RIVOJLANTIRISHDA SUN'IY INTELLEKTDAN FOYDALANISH

2024-11-27T08:30:45+00:00

Ushbu maqolada raqamli iqtisodiyotning asosiy tarkibiy qismi hisoblangan sun'iy intellekt va uning ahamiyatini oʻrganishga qatarilgan ma'lumotlar berilgan. Sanoat korxonalarida neyron toʻrli tarmoqlarni joriy etish, Sanoat 3.0 va Sanoat 4.0 texnologiyalari inovasion faoliyatni rivojlantirishda sun'iy intellektdan foydalanishning muammolari oʻrganilgan.

ИНДИВИДУАЛИЗАЦИЯ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ ВУЗОВ ПРИ ОРГАНИЗАЦИИ САМОСТОЯТЕЛЬНЫХ РАБОТ В СИСТЕМЕ HEMIS

2024-11-27T09:11:40+00:00

В статье рассматривается проблема изучения различных подходов и методов оценки качества образования on-line обучении на примере системы HEMIS. Проанализированы значение самостоятельной работы студентов (СРС) в процессе образования в системе виртуальной обучающей среде HEMIS, которая применяется в кредитно-модульной системе, рассмотрена индивидуальная работа студентов в процессе выполнения самостоятельных работ в системе HEMIS и обозначены дальнейшие методологии для повышения эффективности обучения.

MA’LUMOTLARNI INTELLEKTUAL TAHLIL QILISH UCHUN GENETIK ALGORITMLAR VA ULARNI QO‘LLANILISHI

2024-12-29T05:19:28+00:00

Mazkur tadqiqot ishida ma’lumotlarni intellektual tahlil qilish uchun genetik algoritmlar va ularning imkoniyatlari batafsil keltirib o‘tilgan. Hozirgi vaqtga kelib aksariyat sohalarda inson bajaradigan jarayonlarni axborot tizimlari va mashinali tizimlar asosida bajarilmoqda. Buning natijasida boshqaruv, ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni avtomatlashtirish va avtomatlashtirilgan tizimlar tarkibidagi ma’lumotlarni intellektual tahlil qilish keskin rivojlanib bormoqda. Bundan kelib chiqib aholiga xizmat ko‘rsatishni yaxshilash va oldindan jarayonlarni boshqarishni optimallashtirish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Jarayonlarni boshqarish va optimallashtirish masalalarini hal qilishda genetik algoritmlar samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi. Bundan kelib chiqib mazkur ilmiy maqolada ma’lumotlarni intellektual tahlil qilish uchun genetik algoritm texnologiyalarining mexanizmlari va ularni qo‘llanlilishi bo‘yicha tadqiqot ishi amalga oshirilgan. Bunda genetik algoritmlar, ishlash mexanizmlari, matematik modellari va sohalarga qo‘llanilishining nazariy asoslari keltirib o‘tilgan.

ҚОРАМОЛ ЮЗ ТАСВИРЛАРИГА ДАСТЛАБКИ ИШЛОВ БЕРИШ УСУЛЛАРИ

2024-12-28T15:04:51+00:00

Қорамолларни идентификация қилишда юз тасвирларига дастлабки ишлов бериш жараёнлари муҳим аҳамиятга эга. Ушбу тадқиқотда қорамол юз тасвирларини тайёрлаш учун қўлланиладиган асосий алгоритмлар, уларнинг қўлланилиши ва самарадорлиги таҳлил қилинган. Таклиф этилган усуллар орасида тасвирларнинг ўлчамини нормаллаштириш, шовқинларни фильтрлаш, ранг ва контрастни яхшилаш, шунингдек, қизиқиш майдонларини нормаллаштириш каби жараёнлар мавжуд. Тадқиқот натижалари тасвирларга дастлабки ишлов бериш чуқур ўқитиш моделларининг аниқлик даражасини сезиларли даражада оширишини кўрсатади. Масалан, қайта ишланган тасвирлардан фойдаланган ҳолда, моделнинг идентификация самарадорлиги 10-15% гача яхшиланган. Шунингдек, мақолада келтирилган алгоритмлар ҳар хил сифатли маълумот тўпламларини шакллантириш учун қўлланиши мумкин бўлган универсал ечим сифатида тавсия этилади. Ушбу тадқиқот натижалари қорамолларни идентификация қилишдаги аниқликни оширишга ҳисса қўшади ва тасвирларга дастлабки ишлов бериш соҳасидаги илмий изланишлар учун янги имкониятларни очиб беради.

TABIIY TILNING STATISTIK MODELLARI

2024-12-26T08:10:28+00:00

Tabiiy tilning statistik modeli (Statistical Language Model, SLM) – tabiiy tilni qayta ishlashda qo‘llaniladigan zamonaviy vosita bo‘lib, u ma’lum tildagi so‘zlar ketma-ketligi ehtimolini bashorat qilishga qaratilgan. SLM asosida gapdagi muayyan ketma-ketlikdan keyingi so‘z bashorat qilinadi. SLM so‘zlarning tabiiy til ma’lumotlari korpusida paydo bo‘lishiga asoslangan ketma-ketlik ehtimolini hisobga oladi. Katta hajmdagi matn ma’lumotlarini tahlil qilish orqali model so‘zlarning tilda qanday qo‘llanilishi qoliplarini o‘rganishi va ushbu qoliplar asosida keyingi ehtimoli yuqori so‘zni bashorat qilishi mumkin. NLP sohasi rivojlanishda davom etar ekan, statistik til modellari tilni tushunish va qayta ishlash uchun asosiy vosita bo‘lib hisoblanadi. SLMlar yordamida tabiiy til texnologiyasida mumkin bo‘lgan chegaralarni kengaytirishni davom ettirishimiz va yanada innovatsion va kuchli NLP ilovalarni yaratishimiz mumkin. Ushbu maqolada tabiiy tilning statistik modellaridan hiosblangan N-gram modelini o‘zbek tili korpusi asosida ishlab chiqish usullari keltiriladi. Shuningdek, N-gram modellarining matematik tavsifi va baholash usullari hamda umumlashtirish, sezgirlik, OOV (noma’lum so‘zlar), maxsus kontekst muammolari va ularni bartaraf qilish yo‘llari keltiriladi.

GLOBAL RAQAMLI TRANSFORMATSIYA DAVRIDA SIYOSATCHILAR UCHUN SUN’IY INTELLEKTNING ZARURIY JIHATLARI

2024-12-30T05:37:37+00:00

Ushbu maqola raqamli transformatsiya jarayonida sun’iy intellekt (SI)ning siyosatchilar uchun qanday ahamiyatga ega ekanligini tahlil qiladi. Raqamli texnologiyalarning tez rivojlanishi siyosiy qarorlar qabul qilishda yangi imkoniyatlar va muammolarni keltirib chiqarmoqda. Maqola, SI yordamida ma’lumotlarni tahlil qilish, jamiyat ehtiyojlarini yaxshiroq anglash va strategik rejalashtirish jarayonlarini qanday takomillashtirish mumkinligini ko‘rsatadi. Maqolaning maqsadi, siyosatchilarni sun’iy intellektni samarali va mas’uliyatli ravishda qo‘llashga undash va ularning raqamli transformatsiya jarayonida qanday yangi strategiyalar ishlab chiqishi kerakligini ko‘rsatishdir. Bu, o‘z navbatida, jamiyatning kelajagi va raqamli iqtisodiyotning barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi.

MADANIY MEROS INTERPRETATSIYASI BARQAROR ROVIJLANISH ASOSIY STRATEGIK KOMMUNIKATSIYASI SIFATIDA

2024-12-23T10:52:51+00:00

mazkur maqola madaniy merosni, xususan, Jahon madaniy meros obyektlarini interpretatsiya qilishga qaratilgan strategik kommunikatsiya bu jarayonda muhim rol o‘ynab, madaniy merosni asosiy tarkibiy qism sifatida e’tirof etiladi. Bu esa barqarorlik tamoyillarini targ‘ib qilishdan ko‘ra kuchliroq ahamiyatga ega. Madaniy merosning o‘zi barqarorlikni me’morchilik, an’analarni saqlash va materiallarni qayta ishlatish orqali talqin qiladi, bu esa yerni tabiiy sharoitlarini saqlab qolishga hissa qo‘shadi. Shu sababli, ushbu maqola Jahon madaniy merosi obyektlari misolida barqaror turizm rivojlanishi uchun strategik kommunikatsiyani qo‘llab-quvvatlovchi samarali talqin vositalari yordamida madaniy merosni talqin qilishni tushuntirish va tahlil qilishni maqsad qilib oladi.

TEXNIKA YO‘NALISHIDAGI OLIY TA’LIM MUASSASALARIDA MATEMATIKANI O‘QITISHDA SIENERGETIK YONDASHUV METODIKASI

2025-01-03T13:02:58+00:00

Ushbu maqolada asosiy e’tibor matematikani o‘qitish jarayonida innovatsion va integrativ yondashuvlardan foydalanishga qaratilgan. Maqsadimiz, texnika oliy o‘quv yurtlarida matematikani o‘qitish metodikasini ishlab chiqish uchun sinergetik tamoyillarni amalga oshirish usullarini o‘rganishdan iborat. Natijada, matematikaning taxnikadagi ahamiyatini kuchaytirish orqali talabalarning bilish faolligini oshirish, mustaqil fikrlash, tizimli fikrlash va tahliliy yondashuvlarni rivojlantirish ko‘zda tutilgan.

KORXONA TIZIMLARDA MA’LUMOTLARNI SAQLASH VA UZATISHDA FOYDALANUVCHI MAXFIYLIGI

2025-01-03T13:15:25+00:00

Ma’lumotlar oqimlarining dinamik o‘zgarishi, katta hajmi va murakkab tuzilishi, ularni real vaqt rejimida tahlil qilish va himoya qilish bugungi kunda murakab jarayon. An’anaviy holatda ma’lumotlar shaxsiylikni himoya qilish modellari, masalan, foydalanuvchi ma’lumoti shaxsiyligi, ishonchli serverlar yoki kompaniyalar tomonidan ishlatilishini talab qiladi, bu esa oqimlarni himoya qilishda noaniqlikni oshiradi. Ushbu maqolada ma’lumotlarni saqlash va uzatishda foydalanuvchi maxfiyligi va w-hodisasi shaxsiylik asosida ma’lumotlar oqimlari uchun yangi shaxsiylikni himoya qilish protokoli taklif qilinadi, bu vaqt o‘tishi bilan yangilangan statistikalarni olishni imkonini beradi va uchinchi tomonlar ishonchsiz bo‘lsa ham ma’lumotlar almashuvni ishlashni davom ettiradi. Foydalanuvchi real vaqt rejimida ma’lumotlar oqimlarini yig‘ish uchun ishchi oynasini (sliding window) ishlatadi, muhim o‘zgarishlarning yuzaga kelishini aniqlaydi, eng so‘nggi ma’lumotlar taqsimoti tendensiyasini o‘rganadi va buzilgan ma’lumotlar oqimlari hisobotini o‘z vaqtida chiqaradi. Ushbu protokol tasdiqlangan shaxsiylikni himoya kafolatini taqdim etadi, hisoblash va saqlash xarajatlarini kamaytiradi va qiymatli statistik ma’lumotlarni taqdim etadi. Mavjud ma’lumotlar to‘plamlaridagi tajriba natijalari ko‘rsatadiki, taklif qilingan usul ma’lumotlar oqimlarining shaxsiyligini himoya qiladi va shu bilan birga mavjud statistik ma’lumotlarni taqdim etadi.

INFOKOMMUNIKASIYA TIZIMLARDA FOYDALANISHNI ROLLI CHEKLASH TIZIMINI QURISH MODELLARI VA USULLARI

2025-01-05T15:39:55+00:00

Ushbu, maqola moslanuvchanlikni, ma’murga yuklamaning pasayishini ta’minlash va dinamik faoliyat muammosini hal etishga imkon beruvchi foydalanishni rolli cheklash tizimi dinamik modelining tavsifiga bag‘ishlangan. 1. Foydalanishni rolli cheklash RBAC modeli-foydalanuvchilarni bitta katalogda boshqarish, yoki bir xil huquqlarga ega bо‘lgan foydalanuvchilarning katta guruhlarini boshqarish va h. uchun, tizimlarda dinamik foydalanuvchiga foydalanish muammolarini hal qilishga mos emas. Ushbu muammolarni hal qilish uchun atributlarga asoslangan foydalanishni boshqarish usuli ABAC tanlab olindi. Atributlarga asoslangan siyosatning normativ talablarning murakkabligini kamaytirishi evaziga foydalanishni boshqarish samaradorligi oshadi. RBAC bilan ABACning qо‘shilishi foydalanishni boshqarishda ma’murlashni soddalashtirish va RBACdagi muammolarni bartaraf etish imkoniyatlarini beradi, lekin ikkala modelning qо‘shilishi ichki xavfsizlik tahdidlaridan himoyalamaydi. Ichki tahdidlardan xavfsiz sxemani yaratish uchun vakolatlar sathida vazifalarni taqsimlash–SODni amalga oshirish taklif etildi.

ENDOKRIN KASALLIKLARINI TASHXISLASHDA FOYDALANILADIGAN SIMPTOMLARNI SHAKLLANTIRISH BOSQICHLARI

2025-01-11T17:51:42+00:00

Maqolada endokrin kasalliklarini tashxislashda foydalaniladigan simptomlarni shakllantirish bosqichlari to’liq yoritilgan. Endokrin kasalliklarini tashxislash jarayoni mukammal tadqiq etilgan bo‘lib, tasxislash masalasini yechish bosqichma-bosqich amalga oshirilgandagina aniq yechim topilishi asoslangan. Tasxishlash jarayonining 5ta bosqichi ishlab chiqilgan bo‘lib, birinchisi simptomlarni shakllantirish bosqichi; ikkinchisi anketani shakllantirish; uchinchisi shablon yaratish; to‘rtinchisi nomiqdoriy sonli raqamlar orqali ifodalash va so‘ngisi sinflashtirish kabi ifodalangan. Har bir boqichni amalda bajarish uchun jadvallar, algoritmlar tadqiq etilgan. Endokrin kasalliklarni tashxislash, simptomlarni shakllantirish bosqichlarini amalga oshirish qandli diabetning 1-chi va 2-chi turi bo’yicha olingan. Bunda ma’lumotlar bo‘yicha shikoyatlar, qandli diabetning asoratlari, kasallik anamnezi, obektiv holati, laboratoriya ma’lumotlari va simptomlari va belgilari tadqiq etilgan.

SUT BEZI SARATON KASALLIKLARINI SIMPTOMLARINI MASHINALI O‘QITISHGA TAYYORLASH BOSQICHLARI

2025-01-11T18:50:41+00:00

Maqolada sut bezi saratoni kasalligiga chalingan bemorlarning kasallik varaqalari asosida kasalliklarni simtonlarni ifodalovchi mashinali o‘qitishga tayyorlash bosqichlari ishlab chiqilgan. Simptomlarni shakillantirishda mutaxassislar bilam hamkorlikda “umumiy sog‘liq va simptomlar haqida savollar”, “Oilaviy va individual tibbiy tarix”, “gormonlar va reproduktiv salomatlik”, “hayot tarzi va xavf omillari”, “psixologik va ijtimoiy omillar” ishlab chiqildi. Mashimnali o‘qitish uchun o‘quv tanlanmasi kasallik varaqasida matn ko‘rinishidagi ma’lumotlarni nominal ko‘rinishidagi jadval ishlab chiqildi. Ishlab chiqilgan nominal ko‘rinishdagi jadvalni mashinali o‘qitishga tayyorlash bosqichlari ishlab chiqildi.

RESEARCH AND CALCULATION OF THE ZONE OF CONFIDENT SIGNAL RECEPTION OF DIGITAL SOUND RADIO BROADCASTING TRANSMITTER'S SIGNAL

2025-01-16T10:19:06+00:00

The article examines current trends in the development of digital radio broadcasting, including the transition from analog to digital signals, the development of standards and their application in various countries. Special attention is paid to the relevance of research and calculation of digital broadcasting coverage areas, which is crucial for optimizing infrastructure, uniform access to information and ensuring high-quality services. Examples of successful implementation of digital radio broadcasting technologies in developed countries, including Norway, Great Britain, Germany, and Switzerland, are given. A generalized algorithm for calculating the safe reception zone of a digital audio broadcasting transmitter is proposed.